Đặc biệt vào cuối năm 2012, đạo diễn Lê Phong Lan có tung ra
một bộ phim tựa đề Tết Mậu Thân 68 và
được giới thiệu rình rang trên các phương tiện truyền thông như là một tài liệu
trung thực, không che giấu một chi tiết
nào. Theo bà Lan thì đã bị “thôi thúc
đi tìm câu trả lời từ phía những người đã từng đứng phía bên kia chiến tuyến.
Bà đã sang Mỹ nhiều lần, lặn lội khắp mọi nơi tìm nhân chứng, tư liệu. Rất
nhiều người trong cuộc mà bà phỏng vấn nay đã ra đi, nhưng may mắn là sự thật
lịch sử được ghi lại từ họ. Bộ phim Mậu Thân 1968 sẽ không tránh né những quan
điểm thẳng thắn, những góc nhìn khác nhau của các nhà nghiên cứu lịch sử, những
người trong cuộc về những điều được và mất của cách mạng Việt Nam trong sự kiện
Mậu Thân 1968”.
Đọc những dòng này tôi có cảm tưởng như bà Lan “không đứng về
phe nào” và chỉ muốn đi tìm sự thật về Tết Mậu Thân 68 và đặc biệt về những gì
xảy ra ở Huế. Tuy nhiên khi đọc tiếp bài phỏng vấn bà ta cũng như theo dõi những
đoạn phim thì tôi cực kỳ thất vọng và ngỡ ngàng. Nói một cách nhẹ nhàng, thì tôi
rất hoài nghi về cái gọi là “trung thực” của bà, một sự trung thực mà ngay Chủ
tịch nước Trương Tấn Sang mới đây thôi, ngay ngày mồng một Tết Quý Tị 2013 đã
phát biểu :“Từ trước đến nay, chúng ta có
cái bệnh rất lớn là không dám nói lên sự thật.”[1]
Tóm tắt sự kiện xảy
ra tại Huế.
Vào thời khắc giao thừa Xuân Mậu Thân 1968, bất chấp đã thỏa
thuận ngưng bắn 48 tiếng để nhân dân và binh sĩ hai miền ăn Tết cố truyền, bộ
đội Bắc Việt và quân MTGP đã đồng loạt nổ súng và tấn công vào các thành phố
miền Nam. Riêng tại Huế, họ đã giữ được yếu tố bất ngờ khi tràn xuống từ vùng
đồi núi phía Tây thành phố vào đêm 31-01. Chỉ chưa đầy 24 giờ, họ đã kiểm soát
được thành phố. Sáng 01 tháng 2, họ tập họp dân chúng trong vùng bị kiểm soát,
bắt học tập tư tưởng Mác-Lênin rồi cho về để chứng tỏ sự “khoan dung” của phe
thắng trận, khuyến khích dân đi rủ những người còn đang trốn tránh ra trình
diện.
Ngày 14-02-1968, Đài Phát Thanh Hà Nội thông báo sự thành
lập chính quyền địa phương với Lê Văn Hảo làm chủ tịch và hai phó là Đào Thị
Xuân Yến (tên con gái của bà Tuần Chi) và Hoàng Phương Thảo. Ngoài ra còn có các
ông bà Hoàng Phủ Ngọc Tường, Hoàng Phủ Ngọc Phan, Nguyễn Đắc Xuân, Tôn Thất
Dương Tiềm, Nguyễn Đóa, Nguyển thị Đoan Trinh…
Ngay sau khì Huế bị chiếm, quân đội VNCH và Mỹ đã phản công,
các trận đánh nội thành ác liệt kéo dài nhiều ngày và đến ngày 24/2/68, quân cộng
sản bị đánh bật ra khỏi Huế. Thời gian chiếm đóng của họ kéo dài 25 ngày.
Chỉ 24 tiếng đồng hồ sau, những xác chết đầu tiên đã được tìm
thấy trong sân trường Gia Hội và trong suốt nhiều tháng sau đó, không khí tang
tóc kinh hoàng bao trùm khắp thành phố Huế và ngoại thành. Ngày nào trên truyền
hình cũng chiếu cảnh khóc thương của thân nhân các nạn nhân xấu số, bản Exodus
thê lương trở thành bài nhạc quen thuộc trên làn sóng truyền thanh truyền hình.
Thời ấy người ta kể rằng có những ngôi làng phủ trắng khăn tang, ai cũng có thân
nhân bị giết. Trong 14 năm chiến tranh trước đó và cho đến năm 1975, có lẽ chưa
bao giờ người dân Việt Nam
lại nghe nhiều tiếng khóc than đến như thế. Cho mãi đến tháng 12/69 nghĩa là hai
năm sau, khoảng 22 hố chôn tập thể được phát hiện. Hố lớn nhất là các ngôi mộ ở
quận Phú Thứ hay Gò Cát, chứa thi thể của 809 người. Phải mất gần 7 tháng mới
khai quật hết, ước lượng tổng số nạn nhân ở Huế vào khoảng 7600 người trong đó
tính luôn 1946 người mất tích và 1900 người bị thương tật.
Chính phủ VNCH đã tức khắc tố cáo CSBV và MTGPMN là thủ phạm
của cuộc thảm sát này, vì nó xảy ra trong 25 ngày họ chiếm đóng thành phố Huế.
Phía CS dĩ nhiên phủ nhận và lại cái khẳng định (xin trích lời bà Lan) “Cuộc thảm sát Tết Mậu Thân 1968 ở Huế là do
phía Mỹ và Việt Nam cộng hòa đã phát động những tin đồn nhảm gây nhiễu loạn như
một cuộc chiến tranh tâm lý (…) và tuyệt nhiên không có một vụ thảm sát nào do
quân đội phía ta (phía cộng sản) gây ra.”
Trong bài này tôi sẽ trình bày những phản biện của tôi đối với
lời vu cáo của bà Lan qua bộ phim Tết Mậu Thân 68. Tôi sẽ không phỏng vấn các
quan chức hoặc cựu quân nhân VNCH (như bà đã phỏng vấn các quan chức hoặc cựu cán
binh cộng sản) vì như thế mất tính khách quan. Tôi chỉ dùng lý luận và căn cứ vào
các tài liệu các phóng viên chiến trường hoặc một vài nhân vật ngoại quốc có liên
quan đến vụ việc.
* * *
Thứ nhất : bà
nói đã lặn lội khắp nơi và phỏng vấn hàng trăm người “của cả hai bên” và mất gần 10 năm để thu thập tư liệu, phỏng vấn
các nhân chứng, những học giả uy tín trong và ngoài nước để hoàn thành bộ phim tài
liệu này nhưng chỉ toàn những nhân vật như Phạm Xuân
Ẩn , Vũ Ngọc Nhạ (Hai Nhạ), Phạm Ngọc Thảo. Đặng Trần Đức, v..v…nhưng những nhân
vật trên chắc chắn là không phải là những người “của cả hai bên”. Nếu thật sự muốn tìm ra
sự thật về cuộc thảm sát Mậu Thân, tôi nghĩ đâu cần phải lội sang tới Mỹ phỏng
vấn Stanley Karnow. Hãy đi phỏng vấn từ các nạn nhân và gia đình, thân nhân vẫn
còn sống ở Huế, họ đích thực là những người dân “của cà hai bên”. Tôi nghĩ không cần phải có một bộ óc cao siêu để
nghĩ ra điều này, mà nếu “đi tìm sự thật”
mà không nghĩ tới điều này thì quả thật chỉ có ở những đầu óc thuộc hàng “đỉnh cao trí tuệ”.
Thứ hai : bà Lan nói đã phỏng vấn nhiều chính trị gia lẫn quân nhân
Mỹ và tất cả “đều nói thật”. Tôi không
rõ họ nói thật theo chiều hướng nào, nhưng chuyện người Mỹ, kể cả những cựu quân
nhân từng tham chiến ở VN cũng không biết nhiều hoặc không nói nhiều về Tết Mậu
Thân 68 không còn là điều lạ. Năm 1968 lửa đạn không chỉ ngụt trời ở VN nhưng
thời điểm này đặc biệt căng thẳng ở Trung Đông với cuộc chiến 6 ngày giữa Do Thái
với Ai Cập và Syrie vừa chấm dứt và còn đang hừng hực đe dọa bùng phát khi gần
20 nước Ả Rập ký hiệp ước Khartoum (tháng 9/67) khẳng định “một mất một còn” với Do Thái. Vì thế hơn lúc nào hết, Do Thái đang
cần sự trợ giúp của Mỹ nên họ không muốn người Mỹ phải bận tâm đến tình hình VN
là chuyện đương nhiên, và để làm điều đó, người Do Thái có một vũ khí cực kỳ lợi
hại : truyền thông Mỹ.
Theo James
Clifforf trong cuốn “Forgotten Massacre at Hue” ([2])
viết “việc giới hạn mọi báo cáo về cuộc
thảm sát ở Huế là một màn giấu giếm có tổ chức, việc này cho thấy giới truyên
thông đã bị biến thể (…) Tôi nhận thấy khi tường thuật về vụ Mỹ Lai người ta
gia tăng con số thường dân bị giết, còn vụ thảm sát ở Huế thì ngược lại.”. Chua
chát hơn, George Esper (một phóng viên làm việc tại VN từ năm 65 đến 1975) :”Việc
ém nhẹm vụ thảm sát ở Huế là một bài học cho những ai còn tin vào truyền thông đại
chúng Mỹ. Tôi rút ra kinh nghiệm này sau 40 năm theo đuổi nghiệp phóng viên với
hai hãng thông tấn lớn nhất thế giới là UPI và AP”.
Theo tôi, bà Lan đã
vin vào sự hèn nhát của truyền thông cũng như chọn lọc một số sử gia, cựu chiến
binh Mỹ để kết luận rằng ngay cả người Mỹ cũng im lặng hoặc mặc cảm về Tết Mậu
Thân 68 nói chung và vụ thảm sát ở Huế nói riêng. Điều này bà ta dùng để minh
chứng cho tính khách quan và công bằng của bộ phim.
Một khía cạnh khác
khá lý thú là tâm lý người Mỹ rất ưa chú ý đến những xì-căng-đan : họ lưu tâm đến
Mỹ Lai nhưng lại dửng dưng trước Mậu Thân với số nạn nhân cao hơn gấp 30 lần ! Bản
thân tôi đã từng được nghe bài phỏng vấn của một đạo diễn Mỹ khá nổi tiếng, ông
ta nói làm phim trên các sự kiện thực, nói về sự anh dũng của lính Mỹ thì bị chê
là “chống cộng ấu trĩ” nhưng chỉ cần
xây dựng trên những tình tiết hấp dẫn kiểu vai u thịt bắp thì lời to. Chính vì
thế người Mỹ thích Rambo nói về một
anh hùng cô độc với diễn viên Sylvester Stallone chỉ với một con dao găm mà giết
hàng tá cảnh sát; họ thích Platoon hoặc
Heaven
and Earth nói về thảm cảnh chiến tranh hơn là The Longest Day nói về chiến tích của Mỹ vào thế chiến thứ hai. Mặt khác, trong khi phi công Mỹ bị bắn rơi ở
miến Bắc VN thì họ vẫn xem hình ảnh Joan Fonda nghễm nghệ ngồi trên súng phòng
không của là chuyện thường, trong khi lính Mỹ đang đổ máu ở Irak thì họ vẫn bình
thản xem phim của Michael Moore chỉ trích chiến tranh và chính quyền Mỹ, thậm
chí còn trao giải Oscar cho ông ta. Nước Mỹ là thế ! Mậu Thân với hơn 7000 nạn
nhân cũng không ngoại lệ.
Thứ ba : Trước năm 1972, miền Bắc vẫn phủ nhận đem quân vào Nam , họ nói rằng đó là người dân miền Nam Nam
Nhân nói về chuyện
đổ vấy trách nhiệm tôi nhớ đến vụ thảm sát rừng Katyn trong đệ nhị thế chiến.
Ngày 13/9/1939, Hồng quân Liên Xô (LX) xâm lăng Ba Lan và
chiếm đóng một phần lãnh thổ nước này và bắt tay vào việc "lập lại trật tự". Điều này đồng nghĩa với việc thiết lập
hàng loạt hệ thống các trại mang danh "trại
lao động", "trại tù", "Gulag", hay "trại tập
trung", trong thực tế là những trại tử thần do Bộ Dân ủy Nội vụ Liên
Xô (NKVD) tiền thân của KGB (Cục An ninh
Quốc gia) quản lý. Hàng ngàn thành viên giới trí thức Ba Lan cũng bị bắt giam
vì bị cho là "nhân viên tình báo,
sen đầm, địa chủ, những kẻ phá hoại, chủ nhà máy, luật sư và tu sĩ”. Tổng
cộng, có chừng 15 ngàn người - trong số đó có hai sĩ quan mang quân hàm tướng Ngày
5-3-1940, theo đề nghị của Beria, Chính ủy của NKVD, Stalin đã ký một sắc lệnh
hành quyết 25.700 "người quốc gia và
phản cách mạng". Nạn nhân của vụ thảm sát được chôn trong các nấm mồ
tập thể tại Katyn (gần Smolensk ), Mednoye (gần
Tvar) và các khu rừng ở Pyatykhatky (ngoại ô Kharkov ). Vụ thảm sát và việc xóa bỏ dấu vết
các nạn nhân đã được thực hiện một cách tuyệt mật.
Đến năm 1941, Wehrmacht (quân đội Đức) đẩy lui Hồng quân và
hơn một năm sau người Đức đã tìm ra những hố chôn tập thể rải rác trên 3 địa điểm
nói trên. Trước lời tố cáo của Đức, Liên Xô phủ nhận hoàn toàn trách nhiệm và
quy ngược lại trách nhiệm về phía phát xít Đức. Cần nói thêm ở đây là vì nhu cầu
đồng minh với Liên Xô để chống phát xít, Anh và Mỹ đã cố ý cho “chìm xuồng” vụ
này trong suốt thế chiến và cả nửa thế kỷ sau đó. Phải đợi đến khi chế độ cộng
sản sụp đổ vào thập niên 90 thì tất cả mới được đưa ra ánh sáng với sự hợp tác
của ba đời Tổng thống Nga là Yeltsin, Putin và Medvedev. Tháng 11/2010, viện
Duma (hạ viện Nga) đã thông qua một nghị quyết tuyên bố rằng tội ác Katyn được
tiến hành theo các chỉ thị của Stalin và các quan chức Liên Xô khác.
Ở đây tôi ghi nhận có những điểm trùng hợp với vụ Tết Mậu
Thân 68 :
- Cuộc thảm sát xảy ra khi quân LX chiếm đóng và cai quản
Katyn.
- LX đã đổ vấy trách nhiệm cho phát xít Đức là người đã tái
chiếm Katyn.
- Nhiều thế lực nước ngoài đã giấu nhẹm vụ này vì không có lợi
cho họ
- Các cuộc thảm sát cũng bắt đấu bằng lời kêu gọi ra trình
diện, cũng học tập, cải tạo.
- Các nạn nhân được quy vào các tội ngoan cố, có nợ máu…
Thứ tư : bà Lan nói đã lặn lội khắp nơi và phỏng
vấn hàng trăm người “của cả hai bên”
nhưng tôi thấy một nhân vật quan trọng trong vụ Tết Mậu Thân 68 mà bà Lan đã quên
(?) không phỏng vấn là ông Hoàng Phủ Ngọc Tường. Nếu bà không làm thì tôi làm.
Năm 1981, lúc hào quang chiến thắng đang lên tột đỉnh, Burchett và đoàn làm
phim "Việt Nam một thiên lịch sử
truyền hình" tới Huế một cuộc phỏng vấn ông về Tết Mậu Thân 68. Ông Tường
đã khẳng định (giống như chính quyền Hà Nội năm 1973 và bà vào năm 2012) đó là
sự vu cáo của phía miền Nam
Đến năm 1997, bảy
năm sau khi bức tường Bá Linh sụp đổ, ông Tường (HPNT) có sang Paris và được đài
RFI phỏng vấn thì nội dung lẫn thái độ của ông ta đã đổi khác. Dưới đây là các đoạn
trích trong bài phỏng vấn do biên tập viên Thụy Khuê (TK) thực hiện
TK: Nhìn từ phía những dữ kiện lịch sử mà
anh nắm bắt được, diễn biến Mậu Thân đã xẩy ra trong một trình tự như thế nào?
HPNT: (…) Điều quan trọng còn lại tôi xin ngỏ bầy ở đây,
với tư cách là một đứa con của Huế, đã ra đi và trở về, ấy là nỗi thống thiết
tận đáy lòng mỗi khi tôi nghĩ về những tang tóc thê thảm mà nhiều gia đình
người Huế đã phải gánh chịu, do hành động giết oan của quân nổi dậy trên mặt
trận Huế năm Mậu Thân. Đó là một sai lầm không thể nào biện bác được, nhìn từ
lương tâm dân tộc, và nhìn trên quan điểm chiến tranh cách mạng. Nhưng tôi cũng
tin rằng đây là một sai lầm có tánh cách cục bộ, từ phía những người lãnh đạo
cuộc tấn công Mậu Thân ở Huế, chứ không phải là một chánh sách toàn cục của
cách mạng.
TK: Vậy, theo anh, ai trách nhiệm những
thảm sát ở Huế?
HPNT: Tôi không đủ thẩm quyền để phán xét
bất cứ cá nhân nào. Xin trích dẫn theo trí nhớ một ý tưởng trong hồi ký của
chính ông Lê Minh, (đại
tá quân đội cộng sản) tư lệnh chiến dịch
Huế Mậu Thân: Dù bởi lý do nào đi nữa, thì trách nhiệm vẫn thuộc về những người
lãnh đạo mặt trận Mậu Thân, trước hết là trách nhiệm của tôi. (…) Ông Lê Minh
(lúc đã nghỉ hưu), còn nhắc nhở rằng, điều quan trọng có thể làm, và phải làm
bây giờ, là những người lãnh đạo kế nhiệm ở Huế, phải thi hành chính sách minh
oan cho những gia đình nạn nhân Mậu Thân, trả lại công bằng trong sáng và những
quyền công dân chính đáng cho thân nhân của họ. [3]
Với những lời trần
tình của ông Tường thiết tưởng không cần phải nói gì thêm về trách nhiệm của “quân nổi dậy” (xin lưu ý cách dùng chữ).
Ông Tường dù đang bệnh hoạn nhưng vẫn còn có thể trả lời, ngoài ra còn một hai nhân
vật khác có liên quan đến vụ thảm sát ở Huế thứ nhất là ông Lê Văn Hảo, nguyên Giáo
Sư thuộc Viện Đại Học Huế và là Chủ Tịch Ủy Ban Nhân Dân Cách Mạng Tỉnh Thừa
Thiên và Thị Xã Huế trong suốt thời gian “quân
nổi dậy” chiếm Huế, hiện ông đang sống bên Pháp. Tại đây, ông Hảo đã khẳng
định về sự vô tội của ông: “Tôi chỉ là
một con tin trong thế kẹt, phải nhận một chức vụ để bảo tồn sự sống còn để mong
có ngày về với vợ con thôi. Chứ tôi nói thật, trong Tết Mậu Thân, vai trò của
tôi hoàn toàn thụ động, chỉ ngồi trên núi thôi.
Một nhân vật khác
là ông Nguyễn Đắc Xuân nguyên là sinh viên năm thứ hai Đại Học Sư Phạm Việt-Hán,
gần đây ông cũng Xuân vừa ký vào kiến nghị sửa đổi hiến pháp 1992 do giới trí
thức khởi xướng. Trong phim tài liệu, bà Lan nói có phỏng vấn ông Xuân nhưng không
biết thực hư thế nào, mong ông lên tiếng cho rộng đường dư luận về việc này.
Thứ năm : Lời cáo buộc quân đội VNCH là
tác già của cuộc thảm sát có rất nhiều phi lý. Trước tiên ta nói về thời gian.
Nếu thực là thế thì tội ác ấy được thực
hiện vào lúc nào ? Trong khi và sau khi Huế bị (quân CS) chiếm là không thể, vậy
thì chỉ có thể là trước (để có thể đổ lỗi cho phía CS). Nhưng nếu đã biết trước
sự tiến công của phía CS thì quân đội miền Nam sẽ phòng thủ và cuộc tiến công
sẽ không xày ra. Sau nữa là lý do. Vì sao VNCH phải tàn sát thường dân đang dưới
sự kiểm soát của họ ? Mà nếu có sao không thấy một ai lên tiếng ? Nên nhớ chỉ một
ấm hình của Eddie Adams trong đó tướng Loan của VNCH bắn một cán binh CS đã làm
thay đổi rất nhiều về cuộc chiến, huống hồ gì ở đây gần 8000 con người ! Mặt khác,
dưới hai thể chế đệ nhất và đệ nhị cộng hòa, cho dù các quyền tự do còn hạn chế
nhưng cũng đã có nhiều nhân vật đối lập, có những tờ báo đối lập. Liệu một cuộc
thảm sát như thế có thể bịt miệng được phe đối lập ? Cũng chưa hết, trong số các
nạn nhân có ba bác sĩ người Đức và hai linh mục Pháp. Mà trong suốt cuộc chiến,
đây là hai nước có nhiều thiện cảm với phía CS. Nếu VNCH giết họ một cách dã
man thì tổng lãnh sự các nước này ở Sàigòn họ để yên chắc ? Và cuối cùng, nếu
thực sự chính quyền miền Nam là tác giả cuộc thảm sát ở Huế thì tại sao sau khi
chiến thắng, nhà nước cộng sản không lập một đài tưởng niệm như Mỹ Lai chẳng hạn,
đây vừa là một lý do nêu lên tội ác “Mỹ Ngụy” mà ngược lại cứ im hơi lặng tiếng
để đến nỗi bà Lan phải thắc mắc [4]
Cũng nhân nói về vấn đề này, chính tôi cũng có một thắc mắc
là từ năm 1968 đến giờ đã 45 năm, chính quyền của nước Việt Nam XHCN chưa hề chính
thức lên tiếng công nhận lẫn phủ nhận bằng văn bản trách nhiệm của họ trong
vụ thảm sát ở Huế (như viện Duma đã làm).
Thứ sáu : Để biện
minh cho trách nhiệm của “quân nổi dậy”,
một số người đã nói rằng thủ phạm là do một số “quần chúng” vì quá phẫn nộ “các
phần tử có nợ máu với nhân dân” nên đã “xử
tử chúng”. Điều này phi lý vì sau khi Huế được quân VNCH tái chiếm thì những
“quần chúng” ấy đi đâu ? Chắc chắn họ
đã vượt thoát cùng với quân giải phóng sau khi kế hoạch xây dựng một chính phủ
không thành. “Quần chúng” ấy nói trắng
ra đó là những cán bộ nằm vùng (con số này vào khoảng 150, trong đó có nhiều
sinh viên Huế hiện vẫn còn sống, có nhiều người còn đang dạy học, có người thành
đạt trên đường công danh. Mong các anh chị cũng lên tiếng công nhận hoặc phủ nhận
trách nhiệm của mình để rộng đường dư luận).
* * *
45 năm đã trôi qua từ Tết Mậu Thân 68, chiến tranh cũng đã
chấm dứt được 38 năm. Một thời gian quá đủ để đưa ra ánh sáng những uẩn khúc của
thảm họa lớn nhất trong chiến tranh, đã cướp đi sinh mạng của hơn 7000 nạn nhân
vô tội.
Nếu có đủ dũng khí này, đây quả là một điều tiến bộ của một chế
độ vẫn được coi là của dân, do dân và vì dân. Trong quá khứ chính quyền cộng sản
đã xin lỗi nhân dân về vụ Cải cách ruộng đất năm 1945, và gần đây nhất lãnh đạo
chính phủ cũng lên tiếng xin lỗi về những sai sót trong việc điều hành đất nước,
đó là chưa kể rất nhiều lần các cơ quan, các đại diện hành pháp và tư pháp lên
tiếng công khai xin lỗi và bồi thường cho nạn nhân. Điều xin lỗi này chẳng ảnh
hưởng gi đến uy tín của chế độ mà ngược lại nó còn làm cho người dân tin tưởng
và thực tâm sửa sai của nhà nước cũng như trong chủ trương xóa bỏ hận thù.
Ngược lại, nếu chính quyền thấy những xác định của đạo diễn
Lan là chính xác (xác suất này có lẽ đúng hơn cả vì truyền thông báo chí đã liên
tục quảng cáo cho bộ phim này) thì cho phép chúng tôi, những người dân bình thường
thực hiện một bộ phim hoặc chí ít là những cuộc phỏng vấn “phản biện” rồi công
bố trước công chúng hầu làm rõ những uẩn khúc chưa được làm sáng tỏ.
Mùng 7 Tết Quý Tị 2013
Phạm Minh Hoàng
[1] Báo Sàigòn
Giải Phóng, 13/2/2013
[2] Tạm dịch
là Cuộc tàn sát bị bỏ quên. Tác giả
là một bình sĩ hải quân Mỹ sau trở thành
phóng viên chiến trường
[3] Về
chuyện này, ngay cả Lê Minh cũng bị nhói trong tim khi viết hồi ký: “Tôi thấy cần phải nói đến một điều đáng
buồn. [Về] sự tang tóc trong biến cố Mậu Thân […] còn lại một mặt của vấn đề,
việc trừng trị những người có tội ác với nhân dân trong một cuộc chiến tranh là
điều không tránh khỏi, một khi quần chúng đã nổi dậy. […] Rốt cuộc là đã có
những người bị xử lý oan trong chiến tranh. Dù lý do thế nào thì trách nhiệm
vẫn thuộc về lãnh đạo, trong đó có trách nhiệm của tôi.”
[4] Đầu năm
2013, Huyện Bình Chánh (TPHCM) có cho xây một đài tưởng niệm nhưng là để tưởng
niệm các Liệt Sĩ chết trong Tết Mậu Thân 68
0 comments:
Post a Comment